Category Archives: Կինոռեժիսորներ
Մաքս Լինդեր (Макс Линдер, Max Linder)
Կարիերա — Դերասան, ռեժիսոր, սցենարիստ, պրոդյուսեր
Ծննդյան ամսաթիվը — 1883 թ., դեկտեմբերի 16, աղեղնավոր
Ծննդավայր — Սեն- Լուբես, Ժիրոնդա, Ֆրանսիա
Մահվան ամսաթիվը — 1925թ., հոկտեմբերի 31 (41 տարեկանում)
Մահվան վայրը — Փարիզ, Ֆրանսիա
Ժանրեր — Կարճամետրաժ, կատակերգություն, դրամա
Ֆիլմերի քանակը — 248
Առաջին ֆիլմը — 1905 թ., «Չնախատեսված հանդիպում» (կարճամետրաժ)
Վերջին ֆիլմը — 1925 թ., «Chevalier Barkas»
Երբ 1904 թ. Բորդոյի երաժշտական ուսումնարանի դափնեկիր Մաքս Լինդերը (Գաբրիել Լըվիել) Կոմեդի ֆրանսեզում ընդունվելու երազանքով ներկայացավ Փարիզի երաժշտության և արտասանության կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր Լուի Լելուարին, վերջինս մի քանի րոպե նրան ունկնդրելուց հետո բացականչեց. «Ոչինչ չեմ կարող ձեզ սովորեցնել, դուք երբևիցե դերասան չեք կարող դառնալ»:
Մի քանի տարի անց, սակայն, «ծիծաղի արքա» անունը վաստակած Լինդերը նույն այդ կոնսերվատորիայում ընտրվեց պրոֆեսոր և դարձավ իրեն «դերասանական տաղանդից ամբողջովին զուրկ» համարող Լելուարի պաշտոնակիցը:
Լինդերը ծնվել է 1883 թ. Սեն-Լուբեսում (Ֆրանսիա): Թատրոնը «նվաճելու» հաստատ մտադրությամբ Փարիզ ժամանած փոքրահասակ, թուլակազմ, սակայն գրավիչ և մեծ հմայքով օժտված Լինդերը սկզբնական շրջանում Վարիետե և ապա Ամպիգու թատրոններում հանդես է գալիս տասնյակ փոքր դերակատարումներով, որոնք, սակայն, անուշադրության մատնվեցին ինչպես հանդիսատեսի, այնպես էլ քննադատության կողմից: 1905 թ. Լինդերը առաջին անգամ նկարահանվում է Լուի Գասնիեի «Մի դպրոցականի առաջին ելքը» կինոնկարում:
Յուրաքանչյուր ֆիլմի համար ստանալով 20 ֆրանկ վարձատրություն, Լինդերը խաղում է բազմաթիվ կարճամետրաժ ժապավեններում` «Առաջին սիգարը», «Պոլիշինելի առասպելը», «Կախվածը» և այլն, անսովոր անկեղծություն ու ջերմություն ներդնելով յուրաքանչյուր դերակատարման մեջ: Արժանանալով հայտնի կինոգործիչ Զեկկայի ուշադրությանը, Լինդերը սկսում է հանդես գալ ավելի առաջնակարգ դերերում: «Մի չմշկորդի սկզբնավորությունը» կինոնկարում (1907 թ.) Լինդերն ունեցավ աննախադեպ հաջողություն: Միևնույն ժամանակ հանդիսատեսին պարզ դարձավ, որ էկրանի այս նորահայտ վարպետը կինոաշխարհ էր եկել ծիծաղեցնելու համար: Լինդերի խոսուն, արտահայտիչ դիմախաղը, շարժումների նրբագեղությունը և վերջապես շքեղ հագնվածքը (սև թիկնոց, գծավոր տաբատ, բարձր գլխարկ, դեղնագույն ձեռնոցներ, փայլուն կոշիկներ և ձեռնափայտ) կոմիկական դերասանի մի նոր հասկացություն բերեցին կինո և շատ շուտով նա դարձավ կինեմատոգրաֆի ամենաժողովրդական ու սիրելի կատակերգուն:
«Մաքսը սավառնորդ», «Մաքսը մոլորված», «Մաքսը բռնցքամարտի ախոյան», «Մաքսի նշանածը» (1908-1914 թթ.) և այլ բազմաթիվ ֆիլմերում Լինդերը դուրս եկավ դերասանի պարտականության սահմաններից, դարձավ հեղինակ, գրեց սցենարներ, կոմիկական հնարանքներ, որոնցից հետագայում օգտվեց նաև Չարլզ Չապլինը:
Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Լինդերը զորակոչվում է բանակ: Ծանր վիրավորվելով, նա ազատվում է հետագա ծառայությունից և վերադառնում ստուդիա: Սակայն մի նոր հանճար` Չապլինը նրան «գահընկեց» էր արել աշխարհի բոլոր էկրաններից: Ֆրանսիայում միայն երկու ֆիլմում նկարահանվելուց հետո («Մաքսը երկու կրակի մեջ», «Մաքսը և առնական ձեռքը»), Լինդերը հրավիրվում է Միացյալ Նահանգներ՝ նկարահանվելու հոլիվուդյան «Էսսենեյ» կինոընկերության ֆիլմերում:
Ոչ մեծ հաջողության արժանացած «Մաքսը Ամերիկայում», «Մաքսը և իր տաքսին» և «Մաքսը ցանկանում է բաժանվել կնոջից» ժապավեններում նկարահանվելուց հետո, Հոլիվուդ մուտք գործած եվրոպական ցամաքի առաջին դերասան Լինդերը պարտված և ուժասպառ վերադառնում է հայրենիք և նկարահանվում Ռեյմոն Բեռնարի «Փոքրիկ կաֆեն» կինոնկարում (1919 թ.): Սակայն ռևանշի ժամը հնչեց 1921 թ. և կրկին Հոլիվուդ մեկնելով նա իր դերասանական ողջ տաղանդը ցուցադրեց «Եղեք ինձ կին» (1921 թ.), «Սահմանափակ հրացանակիրը» (1922 թ.) և «Դժբախտության յոթ տարիները» (1923 թ.) ֆիլմերում: Չնայած այս կինոնկարները համարվեցին գլուխգործոցներ, սակայն չփրկեցին Լինդերի խամրած համբավը: Չապլինի օգնությամբ միայն այդ ֆիլմերը ցուցադրվեցին ամբողջ աշխարհում:
Լինդերը մասնակցություն է ունեցել շուրջ 300 կինոնկարում, սակայն կարճ ժամանակում Լինդերի ֆիլմերը դադարեցին հաջողություն ունենալ, ինչը ծանր հոգեկան ապրումների պատճառ դարձավ` ի վերջո հանգեցնելով ինքնասպանության: 1925 թ. օգոստոսի 31-ին հերթական ծանր հոգեկան դեպրեսիայի ժամանակ նա` իր քսանամյա կնոջ հետ վերջ տվեց իր կարճ կյանքին:1963 թ. Մոդ Մաքս Լինդերը նկարահանեց, մեզ հայտնի, «Մաքս Լինդերի ընկերակցությամբ» կինոնկարը` նվիրված իր հոր հիշատակին:
Յուրի Երզնկյան (Юрий Арамаисович Ерзнкян)
Կարիերա — Ռեժիսոր, սցենարիստ, նկարիչ
Ծննդյան ամսաթիվը — 1922թ.
Ծննդավայր — Թբիլիսի
Մահվան ամսաթիվը —1996 թ., դեկտեմբերի 19
Մահվան վայրը — Մոսկվա
Ֆիլմերի քանակը — 22
Լավագույն ֆիլմերը — «Հասցեատիրոջ որոնումները», «Առաջին սիրո երգը», «Խաթաբալա», «Այս կանաչ-կարմիր աշխարհը», «Սգավոր ձյունը»
Յուրի Արամայիսի Երզնկյանը ծնվել է 1922 թ.-ին Թբիլիսիում: <<Հայֆիլմ>> կինոստուդիայում ավելի քան երկու տասնամյակների ռեժիսորական գործունեության ընթացքում նա ստեղծել է շուրջ տասնհինգ գեղարվեստական և բազմաթիվ փաստագրական ֆիլմեր: Յուրի Երզնկյանն իր ռեժիսորական գործունեությունը կինոյում սկսեց նկարահանելով բազմաթիվ կինոժուռնալներ ու վավերագրական կինոակնարկներ, որոնք երիտասարդ ռեժիսորին դասեցին հանրապետության ակնառու վավերագրողների շարքը: Զուգահեռաբար նա ձևավորում է թատերական ներկայացումներ, մասնակցում գեղարվեստական ցուցահանդեսների, նկարում քաղաքական ծաղրանկարներ ու երգիծական պլակատներ: 1952 թ. Նա ավարտում է Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի թատերագիտական ֆակուլտետը:
1955 թ.-ին էկրան է բարձրանում Երզնկյանի (ռեժիսոր Համասի Մարտիրոսյանի համագործակցությամբ) գեղարվեստաան անդրանիկ աշխատանքը` <<Հասցեատիրոջ որոնումները>> կինոնկարը: Այնուհետև նկարահանում է <<Հովազաձորի գերիները>> (1957 թ.), <<Առաջին սիրո երգը>> (1958 թ., ռեժիսոր Լաերտ Վաղարշյանի համագործակցությամբ), <<Իմ ընկերոջ մասին>> (1959 թ.), Փառքի օղակներ (1963 թ.), <<Դժվարին անցում>> ( 1964 թ.), <<Ապրում էր մարդը>> (1968 թ.), <<Կամուրջները մոռացության վրայով>> (1969 թ.) և այլ կինոնկարներ:
Չնայած այս ֆիլմերը թեմատիկայով, գեղարվեստական արժանիքներով ու ժանրային առանձնահատկություններով տարբեր են, սակայն միասնական են հեղինակային զգացումով ու ժամանակակից հրատապ պրոբլեմներին արձագանքելու ձգտումով:
Յուրի Երզնկյանի ստեղծագործական կյանքում կարևոր իրադարձություն էր <<Խաթաբալա>> կինոնկարը (1971 թ., ըստ Գաբրիել Սունդուկյանի համանուն պիեսի):
Այդ առթիվ նա ասել է.
<< Խաթաբալայի>> էկրանացման գաղափարը ես փայփայել եմ երկար տարիներ: Չգիտեմ, թե երբ է դա ծնվել: Գուցե պատանեկությանս տարիներին, որ անց եմ կացրել Թբիլիսիում, գուցե թատրոնի հետ առնչվելիս, երբ ինձ բախտ է վիճակվել տեսնել կատակերգության բազմաթիվ ինքնատիպ ու անկրկնելի բեմադրություններ: Գուցե սերը դեպի այդ գործը ինձ տվել է իմ ուսուցիչը` մեծ արվեստագետ Ռուբեն Սիմոնովը, որը երկար տարիներ երազում էր <<Խաթաբալան>> բեմադրել Վախթանգովի անվան թատրոնում>>:
ՀՍՍՀ ժողովրդական արտիստ Յուրի Երզնկյանի վերջին աշխատանքներից են <<Հայկական որմնանկարներ>> (1972 թ., որի առանցքը կազմում է Էդգար Հովհաննիսյանի բալետային երաժշտությունը, նրա <<Դավիթ և Խանդութ>>, <<Անտունի>>, <<Հավերժական կուռք>> բալետների պարային սյուիտները) Ակսել Բակունցի հայտնի <<Միրհավը>> պատմվածքի հիման վրա նկարահանված <<Այս կանաչ-կարմիր աշխարհը>> (1975 թ.) և <<Սգավոր ձյունը>> (1978 թ. ըստ Անրի Թրուայայի համանուն վիպակի) կինոնկարները:
1979 թ. <<Սգավոր ձյունը>> կինոնկարի համար Յուրի Երզնկյանին շնորհվեց ՀՍՍՀ պետական մրցանակ:
Յուրի Երզնկյանը մահացել է 1996 թ.-ին, դեկտեմբերի 19-ին Մոսկվայում, թաղված է Երևանում: